Polski Ład, zarówno 1.0, jaki i 2.0., wprowadził sporo zamieszania, zwłaszcza jeżeli chodzi o składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Od 2022 roku zmieniły się zasady naliczania składki na ubezpieczenie zdrowotne, a także zlikwidowano możliwość jej odliczenia od podatku (Polski Ład 2.0. trochę zliberalizował przepisy dla niektórych grup podatników).
Zmiany najbardziej odczuli przedsiębiorcy i to nie tylko ze względu na wyższe obciążenia, ale także ze względu na dodatkowe obowiązki i poziom skomplikowania naliczania podstawy.
Zapraszam Cię do artykułu, który przygotowała dla nas Anna Małecka, wieloletni praktyk rachunkowości oraz współautorka kursu Księgowości pełnej w praktyce na Comarch Optima w Mentoris.
Nowe zasady
Składka na ubezpieczenie zdrowotne przedsiębiorców jest naliczana w zależności od formy opodatkowania, jaką wybrał przedsiębiorca. Dotyczy to jednak tylko podatników opodatkowanych na zasadach ogólnych, podatkiem liniowym i ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.
Najprostsze rozwiązanie zaproponowano ryczałtowcom. Składka na ubezpieczenie zdrowotne została uzależniona od przychodów i wynosiła na rok 2022:
- 335,94 zł miesięcznie do kwoty 60 tys. przychodu
- 559,89 zł miesięcznie od 60 tys. do 300 tys. przychodu
- 1007,81 zł miesięcznie powyżej 300 tys. przychodu
Ryczałtowcy mieli wybór – mogli opłacać składkę na podstawie bieżącego przychodu, albo przychodu z poprzedniego roku. W każdym z tych dwóch przypadków mogły się pojawić nadpłaty lub niedopłaty w rozliczeniu rocznym, ale o tym za chwilę.
Dla podatników opodatkowanych na zasadach ogólnych oraz liniowo podstawą do kalkulacji składki na ubezpieczenie zdrowotne jest dochód. Niestety nie jest to dochód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym. Dochód dla celów składki na ubezpieczenie zdrowotne jest wyliczany w następujący sposób:
przychód pomniejszony o koszty i zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne, o ile nie zostały ujęte w kosztach.
Dodatkowo należy skorygować go o różnice remanentowe – ujemna zmniejszy dochód, dodatnia zwiększy.
W 2022 roku obowiązują jeszcze przepisy szczególne i tylko ujemne różnice remanentowe skorygują dochód. Kolejną istotną różnicą są przychody/koszty poniesione w okresie zawieszenie działalności – dla celów kalkulacji składki nie są one uwzględniane.
Dochód jest kalkulowany narastająco z jednym zastrzeżeniem – w miesiącach, w których jest niższy od minimalnego wynagrodzenia, bądź wystąpiła strata, za podstawę należy przyjąć kwotę minimalnego wynagrodzenia.
W przypadku tych form opodatkowania mamy dwie różne stawki składki na ubezpieczenie zdrowotne, 4,9% dla podatku liniowego i 9% dla zasad ogólnych.
Deklaracje odnośnie do podstawy składek ZUS są składane co miesiąc.
Roczne rozliczenie składek ZUS
Składka na ubezpieczenie zdrowotne dla tych grup podatników jest też rozliczana w okresach rocznych.
Zgodnie z ustawą, jej rozliczenia dokonuje się w deklaracji ZUS składanej za miesiąc, w której upłynął termin na złożenia zeznania rocznego, czyli za kwiecień.
ZUS już pracuje nad nowym wzorem deklaracji DRA, gdzie będą dodane odpowiednie pola odnośnie dochodu rocznego i formy opodatkowania.
W przypadku ryczałtowców roczne rozliczenie składek obejmie okresy rozliczeniowe wykazane w dokumentach DRA za okres od stycznia do grudnia 2022 roku (DRA za 01/2022 roku, składane do 20 lutego, obejmuje przychody osiągnięte w styczniu).
PRZYKŁAD:
Podatnik, korzystający z opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych nie spodziewał się znacznego wzrostu przychodów w 2022 roku, więc zdecydował się opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne na podstawie przychodu z 2021 roku, który wyniósł 280 000 zł.
W związku z tym podatnik za 2022 rok zapłacił 6718,68 zł składek (12×559,89 zł).
Jego przychód za 2022 rok wyniósł 350 000 zł.
W związku z tym, za 2022 rok powinien zapłacić składki w wysokości 12 093,72 (12×1007,81 zł).
W rocznym rozliczeniu składki ZUS (DRA za 04/2023) powstanie więc u niego niedopłata w wysokości 5375,04 zł (12093,72-6718,68), którą będzie musiał uregulować do dnia 20.05.2023 roku).
Trochę odmienne regulacje dotyczą przedsiębiorców opodatkowanych na zasadach ogólnych i liniowo.
W ich przypadku roczne rozliczenie składek obejmuje rok składkowy, czyli okres od 01.02.2022 do 31.01.2023 roku. I w sumie ma to sens, ponieważ w przypadku tych podatników, dochód do kalkulacji składki jest obliczany na podstawie poprzedniego miesiąca. Tak więc w DRA za 02/2022 mamy wykazany dochód za 01/2022, a więc takim sposobem roczne rozliczenie tych podatników i tak obejmie dochód za okres kalendarzowy od 01-12/2022 roku.
W rocznym rozliczeniu może powstać zarówno niedopłata, jak i nadpłata.
Niedopłatę należy przekazać na konto ZUS do 20 maja. Nadpłatę można zaliczyć na poczet zaległości lub przyszłych zobowiązań, lub zwrócić na konto. Zwrot środków na konto będzie możliwy, po spełnieniu następujących warunków łącznie:
- Na koncie płatnika nie będzie zaległości
- Płatnik elektronicznie poprzez ZUS PUE złoży wniosek o zwrot w określonym terminie – miesiąca od dnia upływu terminu złożenia zeznania podatkowego
PRZYKŁAD:
Podatnik opodatkowany podatkiem liniowym nieprawidłowo naliczał składki za poszczególne miesiące 2022 roku – jako podstawę naliczenia składki przyjmował miesięczny dochód, a nie dochód narastająco pomniejszony o podstawę z poprzednich miesięcy.
W ciągu roku opłacił składki w wysokości 17.300 zł.
Jego roczny dochód będący podstawą do obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne wyniósł 325 000 zł, a więc składka zdrowotna za 2022 powinna zostać opłacona w kwocie 15 925,00 zł (325 000*4,9%).
W deklaracji DRA za 04/2023 roku podatnik wykazał kwotę rocznego dochodu i nadpłatę w kwocie 1 325,00 zł (15 925,00 -17 300,00). Kwotę tą podatnik zdecydował zaliczyć na poczet składki na ubezpieczenie zdrowotne za bieżący okres rozliczeniowy i zmniejszył płatność składek za 04/2023 roku o kwotę rocznej nadpłaty.
Zamknąłeś lub zawiesiłeś działalność w trakcie roku – co z ZUS?
W takim przypadku również musisz pamiętać o rocznym rozliczeniu składki, pomimo tego, że w kwietniu nie będziesz już podlegał ubezpieczeniom z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Twoim obowiązkiem będzie złożenie deklaracji DRA z wypełnioną częścią dotyczącą tylko rocznych informacji.
Zmieniłeś formę opodatkowania od lipca 2022?
Polski Ład 2.0 umożliwił zmianę formy opodatkowania dla ryczałtowców na zasady ogólne w połowie roku.
Jak każdy płatnik składek również będziesz zobowiązany do rocznego rozliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne.
W przypadku zmiany formy opodatkowania w trakcie roku odrębnie oblicza się składkę dla formy opodatkowania stosowanej w okresie od stycznia do czerwca, a osobno dla formy opodatkowania wybranej od lipca.
Chcesz zmienić formę opodatkowania po zakończonym roku?
Polski Ład 2.0. umożliwił także ryczałtowcom zmianę opodatkowania po zakończonym roku obrotowym. Spokojnie, nie będzie trzeba jednak korygować wszystkich miesięcznych raportów przekazanych do ZUS – jak wynika ze stanowiska ZUS, rozliczenie roczne nastąpi w deklaracji za kwiecień, w której zostaną przekazane informacje odnośnie wybranej formy opodatkowania i rocznej podstawy składek.
Podsumowanie
Oglądałam ostatnio szkolenie na temat rocznego rozliczania składek ZUS. Prowadzący żartobliwie odnosił się do nazwy „Polski Ład”, ponieważ sugeruje ona, że przed wprowadzeniem nowelizacji w przepisach był straszny nieporządek. Teraz być może porządek już jest, ale poziom skomplikowania przepisów na pewno nie ułatwia życia i to nie tylko pod względem prawidłowości wykazanych podstaw, ale również budżetowania i planowania.
Prace nad nowelizacją, która miałaby uprościć przepisy, już trwają, jednak ich efekt zobaczymy najwcześniej od 2024 roku – trzymajmy kciuki, aby był pozytywny.
