A jak aktywa, B jak bilans…

Pojęcie aktywów nierozerwalnie wiąże się ze zjawiskiem bilansu, ponieważ aktywa stanowią jeden z jego podstawowych składników. Najprościej mówiąc, aktywa to zasoby, którymi dysponuje przedsiębiorstwo – zarówno finansowe, jak i rzeczowe.

Podział aktywów

Aktywa dzieli się na aktywa trwałe oraz aktywa obrotowe. Od 2016 r. do aktywów należą także „Należne wpłaty na kapitał podstawowy” oraz „Udziały (akcje) własne” – choć te dwie pozycje z reguły rzadko pojawiają się w sprawozdaniach finansowych.

Definicja aktywów

Zgodnie z ustawą o rachunkowości aktywa to „kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ korzyści ekonomicznych”.

Zasoby kontrolowane, czyli jakie?

Choć definicja ta może brzmieć nieco zawile, to najważniejsze, na co musisz zwrócić w niej uwagę, jest zwrot „kontrolowane”. Oznacza to, że aby móc dany element majątku zaliczyć do aktywów wcale niekoniecznie trzeba być jego właścicielem! Wystarczy mieć nad tym środkiem „kontrolę”.

Aktywów nie trzeba posiadać na własność

Możliwe jest więc np. podpisanie umowy dzierżawy długoterminowej, która umożliwi nam dokonywanie zmian w budynku, a na koniec obowiązywania tej umowy dzierżawca stanie się właścicielem nieruchomości. To może być również umowa dotycząca użytkowania samochodu, np. leasing. Kontrola nad aktywami polega na tym, że wraz z umową najmu, dzierżawy lub leasingu przedsiębiorca otrzymuje takie same prawa do korzystania z danej rzeczy jak właściciel.

Aktywa trwałe, a aktywa obrotowe

Aktywa obrotowe to wszystkie aktywa, które zostaną wykorzystane np. sprzedane, zużyte, przetworzone w ciągu 12 miesięcy. Do aktywów obrotowych zalicza się m.in. zapasy, półprodukty, materiały czy zaliczki na dostawy krótkoterminowe.

Aktywa trwałe

Aktywami trwałymi zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o rachunkowości są wszystkie te aktywa, które nie są zaliczone do aktywów obrotowych. Lub inaczej – aktywa trwałe cechuje długi okres użytkowania (powyżej 12 miesięcy). Do aktywów trwałych zalicza się:

1. Wartości niematerialne i prawne
2. Rzeczowe aktywa trwałe
3. Należności długoterminowe
4. Inwestycje długoterminowe
5. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Wartości niematerialne i prawne (WNiP)

Są definiowane przez ustawodawcę jako „nabyte przez jednostkę prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie użyteczności ekonomicznej dłuższym niż rok, przeznaczone do użytkowania na potrzeby jednostki”.

Ich kolejną cechą charakterystyczną jest to, że nie mają one postaci rzeczowej i tym różnią się od środków trwałych. Ponadto WNiP podlegają amortyzacji – tzn. wraz z czasem maleje ich wartość. Co więcej, są one wyceniane według cen nabycia lub kosztów wytworzenia. Są to m.in. licencje, koncesje czy autorskie prawa majątkowe.

Oprócz tego w ustawie wymieniono również know-how – rozumiany jako udokumentowana wiedza, która nadaje się do wykorzystania w działalności przemysłowej, naukowej lub handlowej lub wiedza nabyta od innej firmy, która zostanie wykorzystana do ulepszenia produktów danego przedsiębiorstwa.

Rzeczowe aktywa trwałe

Do aktywów trwałych zalicza się rzeczowy majątek trwały o namacalnym charakterze. Zgodnie z definicją są to „rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok”. Oprócz środków trwałych istnieją też środki trwałe w budowie, czyli aktywa trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia, np. zakup przez firmę zepsutego samochodu do naprawy. Do środków trwałych zalicza się przede wszystkim nieruchomości i grunty. Tu warto wspomnieć o prawie wieczystego użytkowania gruntu i o spółdzielczym prawie do lokalu mieszkalnego i do lokalu użytkowego. Zgodnie z przepisami podatkowymi prawa te zaliczane są do WNiP, ale według ustawy o rachunkowości są one środkami trwałymi. Za środki trwałe uznaje się również samochody, maszyny, urządzenia, środki transportu, ulepszenia w obcych środkach trwałych oraz… żywy inwentarz. Środki trwałe mogą być nabyte lub wytworzone przez przedsiębiorstwo.

Należności długoterminowe

Należności długoterminowe to należności, które są wymagalne w okresie dłuższym niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. Nie ujmuje się w tej kategorii należności z tytułu dostaw i usług, nawet jeśli okres ich wymagalności jest dłuższy niż rok – zawsze będą one klasyfikowane jako należności krótkoterminowe. Należności długoterminowe dzieli się na należności od jednostek powiązanych oraz od pozostałych jednostek. Będą to np. należności z tytułu sprzedanych środków trwałych, jeśli należność jest płatna w okresie późniejszym niż 12 miesięcy.

Inwestycje długoterminowe

Zgodnie z ustawą o rachunkowości inwestycja to „aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia z tych aktywów korzyści ekonomicznych wynikających z np.

przyrostu ich wartości lub osiągnięcia przychodu w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowych”. Są to w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i WNiP, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz są posiadane przez nią w celu osiągnięcia korzyści, ponieważ celem inwestycji jest przyniesienie zarobku. Inwestycje długoterminowe to aktywa wyłączone przez jednostkę z obrotu – nie przeznaczone do użytkowania na okres dłuższy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. Do inwestycji długoterminowych zalicza się WNiP, nieruchomości i długoterminowe aktywa finansowe.

Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

W pozycji aktywów prezentowane są również długoterminowe rozliczenia międzyokresowe czynne (RMC). Są to koszty poniesione przez jednostkę, które dotyczą przyszłych okresów. RMC długoterminowe z kolei to koszty przyszłych okresów, które będą rozliczane w okresie dłuższym niż 12 miesięcy.

W bilansie RMC długoterminowe dzieli się na aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego oraz inne rozliczenia międzyokresowe. RMC długoterminowym będzie np. zapłacony z góry na 3 lata czynsz dzierżawny czy ubezpieczenie majątkowe wykupione przez jednostkę na okres 5 lat.

Chcesz zrozumieć temat aktywów jeszcze lepiej?

Polecam zapoznać się z moim darmowym wykładem wideo, dostępnym poniżej. Jest to fragment pełnego kursu podstaw rachunkowości, który możesz zamówić u mnie na stronie TUTAJ.