Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest uważany za jedną z najprostszych form opodatkowania mikro i małych przedsiębiorców. I pewnie w wielu przypadkach tak jest, ale jak się domyślasz – nie zawsze.
Dzisiaj zapraszam Cię do wpisu na bloga przygotowanego przez Anię Małecką, wieloletniego praktyka rachunkowości, w którym Ania przedstawi case pana Tomasza. Pan Tomasz spotka się właśnie z takim bardziej skomplikowanym przypadkiem 😉
Zacznijmy od przykładu
Wyobraź sobie taką sytuację: Pan Tomasz, czynny podatnik VAT, opodatkowany ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej leasingował samochód osobowy, użytkowany zarówno do prowadzonej działalności, jak i prywatnie (odliczenie 50% VAT). W kwietniu 2024 wykupił ten samochód z leasingu do majątku prywatnego, a auto nie zostało wprowadzone jako środek trwały do firmy. W 2025 roku przedsiębiorca miał wypadek, auto zostało uszkodzone w taki sposób, że stwierdzono szkodę całkowitą. Przedsiębiorca otrzymał odszkodowanie w wysokości 15 000 zł i ubezpieczyciel odkupił wrak samochodu za kwotę 30 000 zł. W jaki sposób to powinno zostać opodatkowane?
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych – przypomnienie zasad opodatkowania
Zanim wyjaśnię, w jaki sposób powinny zostać opodatkowane przychody osiągnięte przez pana Tomasza, przypomnijmy sobie króciutko zasady opodatkowania ryczałtem, a potem rozwiążemy powyższego case’a.
Opodatkowanie w formie ryczałtu jest przeznaczone dla przedsiębiorców rozpoczynających działalność gospodarczą albo przedsiębiorców, których przychody w poprzednim roku podatkowym nie przekroczyły kwoty 2 mln euro.
Dodatkowo, nie każdy rodzaj działalności może być opodatkowany w formie ryczałtu. Z tej formy opodatkowania są wyłączone osoby, które:
· opłacają w tym samym roku podatek w formie karty podatkowej,
· korzystają z okresowego zwolnienia od podatku dochodowego,
· osiągają w całości bądź części przychody z prowadzenia apteki,
· osiągają w całości bądź części przychody z działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych,
· osiągają w całości bądź części przychody z działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych,
· wytwarzają wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym – z wyjątkiem wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii.
Rodzaj prowadzonej działalności to nie jedyne ograniczenie do zastosowania tej formy opodatkowania. Z opodatkowania w formie ryczałtu nie skorzystają również przedsiębiorcy w roku podatkowym, w którym podejmują działalność po zmianie:
· z działalności wykonywanej samodzielnie na działalność wykonywaną w formie spółki z małżonkiem,
· z działalności wykonywanej w formie spółki małżonków na działalność wykonywaną przez jednego lub każdego z małżonków,
· z działalności prowadzonej samodzielnie przez jednego małżonka na działalność prowadzoną samodzielnie przez drugiego małżonka,
· jeżeli przed zmianą którykolwiek z małżonków opłacał z tytułu prowadzenia tej działalności podatek dochodowy na zasadach ogólnych. W takim przypadku ryczałt będzie można wybrać dopiero w kolejnym roku podatkowym.
Takie sytuacje pewnie nie zdarzają się na porządku dziennym, ale należy o nich pamiętać.
I ostatnie ograniczenie – z opodatkowania ryczałtem nie mogą skorzystać przedsiębiorcy, którzy w roku, w którym rozpoczęli działalność gospodarczą, świadczą usługi bądź sprzedają towary na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy.
Wybór ryczałtu
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest formą opodatkowania, której wybór należy zgłosić do urzędu skarbowego. Podatnicy mają obowiązek to zrobić w terminie do dwudziestego dnia miesiąca następującego po miesiącu osiągnięcia pierwszego przychodu, a jeżeli pierwszy przychód został osiągnięty w grudniu, to do końca grudnia. W tym momencie takie oświadczenie najczęściej jest składane jako aktualizacja wniosku o wpis do CEIDG. Deklaracja podatnika obowiązuje także w następnych latach podatkowych, jeżeli podatnik nie złoży rezygnacji z opodatkowania ryczałtem lub nie utraci prawa do opodatkowania ryczałtem.
Przedmiot opodatkowania
W przypadku opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, przedmiotem opodatkowania są przychody. Przypomnijmy sobie w ogóle definicję przychodu, ponieważ z podatkowego punktu widzenia jest ona trochę szersza niż słownikowe znaczenie. Przychodem z działalności gospodarczej są wszelkie kwoty należne przysługujące przedsiębiorcy w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, nawet jeżeli nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Upraszczając trochę tę definicję, przychodem będzie wszystko to, co firma otrzymała bądź powinna otrzymać od swoich kontrahentów za usługi wykonane na ich rzecz bądź dostarczone towary.
Zwolnienia z opodatkowania
Pewnie, jak się domyślasz, ustawa przewiduje zwolnienia od podatku dla określonych rodzajów przychodów. Zwolnione z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych będą na przykład przychody uzyskane z odpłatnego zbycia zabytku ruchomego, takiego jak muzeum czy biblioteka, świadczenia otrzymane w ramach działań aktywizacyjnych, jednorazowe środki otrzymane na podjęcie działalności czy wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń otrzymanych od osób zaliczonych do pierwszej i drugiej grupy podatkowej. Nie są to wszystkie przychody zwolnione z opodatkowania, ich pełną listę odnajdziesz w art. 10 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.
Osiągnięte przychody można pomniejszyć o:
· straty podatkowe z lat ubiegłych,
· 50% składek na ubezpieczenie zdrowotne zapłacone w roku podatkowym,
· składki na ubezpieczenie społeczne zapłacone w roku podatkowym,
· wpłaty na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego,
· wydatki na cele rehabilitacyjne,
· wydatki na Internet do kwoty 760 zł w danym roku,
· darowizny,
· ulgę z tytułu krwiodawstwa,
· wydatki poniesione na termomodernizację.
Stratę z lat ubiegłych, a także składki na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne możesz odliczać już w kalkulacji zaliczki na podatek dochodowy w trakcie roku. Pozostałe odliczenia przysługują w rozliczeniu rocznym.
Do przychodów opodatkowanych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych możesz również zastosować ulgę na złe długi.
Stawki podatku
Ustawa o zryczałtowanym podatku od przychodów ewidencjonowanych jest skonstruowana w specyficzny sposób. W pierwszej kolejności ustawodawca wskazuje stawki podatku, a następnie do tych stawek przypisuje rodzaje przychodów, które są nimi opodatkowane. Stawek podatku jest 10, a dla ułatwienia przy rodzajach przychodów opodatkowanych odpowiednimi stawkami są kody PKWIU, które pozwalają nam w szczegółowy sposób określić rodzaj przychodu.
Najwyższa stawka podatku wynosi 17% i jest ona przewidziana dla wolnych zawodów.
Następnie 15% stawka podatku, która jest przewidziana w szczególności dla usług reklamowych, usług badania rynku i opinii publicznej, usług związanych ze sprzedażą miejsca reklamowego, usług związanych ze sportem, rozrywką i rekreacją, a także reprodukcji komputerowych nośników informacji oraz magazynowania i przechowywania cieczy i gazów.
Następnie 14 % stawka podatku, która jest przewidziana w szczególności dla usług w zakresie opieki zdrowotnej, usług architektonicznych i inżynierskich, usług badań i analiz technicznych lub też w zakresie specjalistycznego projektowania.
12% stawka jest przewidziana w szczególności do przychodów ze świadczenia usług związanych z wydawaniem pakietów gier komputerowych, pakietów oprogramowania systemowego i użytkowego, oprogramowania komputerowego pobieranego z Internetu, a także do usług doradztwa w zakresie sprzętu komputerowego.
10% stawka podatku jest przewidziana dla przychodów ze świadczenia usług w zakresie kupna i sprzedaży nieruchomości na własny rachunek.
Następnie bardzo popularna stawka 8,5%. Tą stawką są opodatkowane usługi, do których nie znalazły zastosowania inne stawki podatku, a także w szczególności usługi w zakresie edukacji, usługi związane z działalnością bibliotek, archiwów, muzeów oraz pozostałych usług w zakresie kultury. Dodatkowo, stosuje się ją do przychodów z najmu prywatnego, ale tylko do kwoty 100 000 zł przychodów, od nadwyżki należy odprowadzić 12% podatek.
Następnie mamy do czynienia ze stawką 5,5%, którą opodatkowane są w szczególności przychody z działalności wytwórczej, robót budowlanych lub w zakresie przewozów ładunków taborem samochodowym o ładowności powyżej 2 ton.
Następna stawka to 3%, którą stosujemy w przypadku przychodów z działalności gastronomicznej, z wyjątkiem przychodów ze sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1.5%, działalności usługowej w zakresie handlu z zastrzeżeniem usług opodatkowanych według stawki 17 i 15%, usług związanych z produkcją zwierzęcą, do przychodów z odpłatnego zbycia składników wykorzystywanych w działalności gospodarczej, nawet jeżeli przed zbyciem zostały wycofane z tej działalności pod warunkiem, że zbycie następuje w terminie 6 lat od momentu wycofania składnika z działalności gospodarczej. Na tę stawkę musimy zwróć szczególną uwagę, ponieważ będzie ona potrzebna do rozwiązania naszego case’a 😉
Ostatnia stawka to 2%. Będzie ona właściwa w przypadku przychodów ze sprzedaży produktów roślinnych i zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy hodowli lub chowu przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy.
Wracając do Pana Tomka…
Szukając rozwiązania do naszego case’a w pierwszej kolejności musimy odpowiedzieć sobie na pytanie, czy przychody, które otrzymał pan Tomasz, będą przychodami opodatkowanymi ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.
Jak już wspominałam, przychodem z działalności gospodarczej są wszelkie kwoty należne przysługujące przedsiębiorcy w związku z prowadzoną działalnością, choćby nie zostały faktycznie otrzymane. W przypadku pana Tomasza mamy 2 kwoty, które być może będą przychodami z działalności gospodarczej. Po pierwsze jest to odszkodowanie w wysokości 15 000 zł, po drugie sprzedaż wraku o wartości 30 000 zł.
Przychód ze sprzedaży wraku
Zacznijmy od sprzedaży wraku. Jak już zapewne zauważyłeś, ustawa wymienia stawki podatku i odpowiednie przychody opodatkowane tymi stawkami. Stawką podatku 3% są opodatkowane przychody z odpłatnego zbycia ruchomych składników majątku wykorzystywanych w pozarolniczej działalności gospodarczej, nawet jeżeli przed zbyciem zostały one wycofane z tej działalności, a pomiędzy pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym składnik majątku został wycofany z działalności i dniem jego zbycia nie upłynęło 6 lat. Jest to bardzo istotny przepis, ponieważ, jak możesz zobaczyć, pan Tomasz korzystał z samochodu w ramach prowadzonej działalności gospodarczej na podstawie umowy leasingu. Dopiero w 2024 roku wykupił samochód do majątku prywatnego, a szkoda miała miejsce w 2025 roku, a więc mniej więcej po upływie roku.
W związku z tym, pomiędzy wykupem do majątku prywatnego a zbyciem wraku nie upłynęło 6 lat. Z tego powodu sprzedaż tego wraku będzie opodatkowana ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, a stawką właściwą dla tej transakcji będzie 3%.
Odszkodowanie
No to teraz możemy przejść do drugiej części, a więc opodatkowania odszkodowania. Tutaj sprawę mamy trochę utrudnioną, ponieważ ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne nie odnosi się wprost do odszkodowań. Jak spróbujesz sobie wyszukać w ustawie słowo „odszkodowanie”, to nic się nie pojawi. A to dlatego, że jeżeli chodzi o przychody z tytułu odszkodowań, to ustawa odsyła nas do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dzieje się tak w przypadku przychodów opodatkowanych stawką 5,5%. Zgodnie z ustawą, stawką podatku w wysokości 5,5% są opodatkowane przychody, o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych jest skonstruowana trochę inaczej. Ustawa najpierw wymienia enumeratywnie, co uznaje się za przychody z działalności gospodarczej, a dopiero potem jest mowa o stawkach podatku.
Ten przepis, do którego odsyła nas ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym, mówi o tym, że przychodem z działalności gospodarczej są również otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej.
Na co trzeba zwrócić szczególną uwagę w tym przepisie, to na to, że te odszkodowania mają dotyczyć składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, aby stanowić przychód podatkowy. W przypadku pana Tomasza wypłacone odszkodowanie dotyczyło samochodu, który nie stanowił majątku firmy. Samochód ten został bowiem wykupiony przez pana Tomasza do majątku prywatnego i pan Tomasz nie wprowadził samochodu do ewidencji środków trwałych. W takim przypadku wypłacone odszkodowanie nie będzie stanowiło przychodu z działalności gospodarczej i nie będzie opodatkowane ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.
Podsumowanie
Podsumowując przypadek pana Tomasza, sprzedaż wraku będzie traktowana jako przychody z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej stawką ryczałtu w wysokości 3%, z kolei odszkodowanie wypłacone z tytułu z tej szkody nie będzie stanowiło przychodów z tytułu działalności gospodarczej i nie będzie podlegało opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.
Powyższy przykład pokazuje, że w każdej formie opodatkowania, nawet najprostszej, może się wydarzyć przypadek, który będzie należał do tych z serii „bardziej skomplikowanych”. Nie bez powodu Polska zajmuje miejsce w czołówce w rankingu na najbardziej skomplikowany system podatkowy w Europie – polskie prawo podatkowe do najłatwiejszych nie należy, w przepisach brakuje spójności, a częstotliwość zmiany przepisów pozostawia wiele do życzenia. Dlatego potrzebni są księgowi 🙂
Chciałbyś nauczyć się samodzielnie rozliczać ryczałt na programie księgowym?
Zapraszamy do szkolenia.
