Slim VAT 3 – długo wyczekiwany, a jak już się pojawił, to przyniósł wiele zmian. Uważam, że wiele z nich jest na plus. Jedną z takich zmian jest zmiana dotycząca transakcji WNT.

Szkoda tylko, że jest to zmiana, której nasz ustawodawca sam nie zaproponował. Jest ona wynikiem wyroku TSUE i tutaj uwaga… z początku 2021 roku. Już za momencik wyjaśnię dokładnie, o co chodzi, ale zacznijmy od podstaw.

Autorką wpisu jest Anna Małecka, wieloletni praktyk rachunkowości.

WNT – co to w ogóle jest?

Definicję wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów znajdziemy bezpośrednio w ustawie o VAT. Zgodnie z art. 9 ust. 1 poprzez WNT rozumie się nabycie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, które w wyniku dokonywanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego innego niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu.

Dodatkowym warunkiem, jaki musi być spełniony, aby transakcja była uznana za WNT, jest posiadanie przez dostawcę towarów statusu podatnika VAT czynnego. Jeżeli chodzi o nabywcę, to nie ma znaczenia, czy jest on podatnikiem VAT, czy też nie. Obowiązek podatkowy w przypadku WNT powstaje na zasadach szczególnych, a dokładniej z chwilą wystawienia faktury, nie później niż 15-stego dnia następnego miesiąca po dokonaniu dostawy.

Jako że jest to jedna z tych transakcji, gdzie podatek VAT rozlicza nabywca, to właśnie on jest zobowiązany do naliczenia i odprowadzenia podatku należnego do fiskusa, jednocześnie zachowując prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego (chyba że jest to podatnik zwolniony z VAT lub wykonujący czynności zarówno opodatkowane jak i zwolnione, wówczas nie ma prawa do odliczenia, lub zachowuje częściowe prawo do odliczenia). Z założenia, dla podatników VAT, WNT miało być transakcją neutralną podatkowo. Ale czy tak na pewno było?

Rozliczanie podatku VAT z tytułu WNT przed zmianami

Podatnik dokonujący WNT musi naliczyć i odprowadzić do fiskusa podatek od tej transakcji. Zgodnie z momentem powstania obowiązku podatkowego wykazuje podatek w pliku JPK za okres, w którym jest wystawiona faktura lub do 15-stego następnego miesiąca po dokonaniu dostawy, jeżeli faktury nie otrzymał. I tutaj sytuacja była prosta, nie budziła szczególnych wątpliwości. Schody zaczynały się przy odliczeniu podatku naliczonego.

Zgodnie z ustawą o VAT podatnik ma prawo do odliczenia podatku naliczonego wówczas, gdy nabywane towary są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych – jest to jeden z warunków. Dodatkowo w przypadku WNT, co do zasady odliczenie podatku naliczonego przysługiwało w pliku JPK za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy, a podatnik otrzymał fakturę dokumentującą dostawę w ciągu trzech miesięcy od końca miesiąca, w którym powstał obowiązek podatkowy i uwzględni on kwotę podatku należnego w pliku JPK za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy.

Tak więc sprawa była prosta, jeżeli otrzymaliśmy fakturę w ciągu trzech miesięcy od daty dostawy, wówczas mogliśmy naliczyć i odliczyć podatek w tym samym okresie i zasada neutralności w podatku VAT została zachowana.

A co jeśli takiej faktury nie otrzymaliśmy? W takim przypadku musieliśmy dokonać korekty odliczonego podatku naliczonego (należny pozostawał bez zmian), ponieważ został on ujęty w okresie, w którym wykazaliśmy podatek należny. Mogliśmy to zrobić, ponieważ wtedy jeszcze nie wiedzieliśmy, że nie otrzymamy faktury w ciągu trzech miesięcy, ale jak nie otrzymaliśmy faktury to, to prawo utraciliśmy. Podatek naliczony mogliśmy ponownie odliczyć w jednym z trzech kolejnych okresów rozliczeniowych, w momencie otrzymania faktury dotyczącej dostawy. I tutaj ta neutralność podatku VAT trochę się rozwlekała w czasie, ponieważ zdarzało się tak, że podatek należny wykonywaliśmy w styczniu, a prawo do odliczenia podatku naliczonego uzyskaliśmy w czerwcu.

I właśnie to naruszenie zasady neutralności podatku było przedmiotem wyroku TSUE z 2021 roku, w którym to TSUE uznał, że polskie przepisy są niezgodne z unijną dyrektywą o VAT, a zmiany wprowadzone przez Slim VAT 3 są następstwem tego właśnie wyroku.

Co zmienia Slim VAT 3?

Slim VAT 3 zmienia wiele i niewiele. Niewiele, ponieważ tylko likwiduje obowiązek posiadania faktury w momencie odliczenia podatku VAT naliczonego. W praktyce zmienia się naprawdę dużo – faktury zagraniczne, zwłaszcza towarowe, niejednokrotnie spływają ze sporym opóźnieniem. Kontrahenci zagraniczni nie znają polskich przepisów i po prostu z przekazaniem dokumentacji się nie śpieszą. Powodowało to konieczność uciążliwego korygowania plików JPK, jeżeli faktury nie spłynęły w ciągu trzech miesięcy i kontrolowanie momentu, kiedy dokładnie spłyną faktury, aby móc odliczyć podatek.

Po zmianach podatek VAT należny i naliczony zawsze będziemy wykazywać w jednym okresie – momencie powstania obowiązku podatkowego. Do odliczenia podatku VAT nie jest już konieczne posiadanie fizycznej faktury, tak więc zasada neutralności podatku VAT będzie zachowana w każdym przypadku.

Przykład

Podatnik w maju zakupił towary, które przyszły z Niemiec. Zakup był dokonany od niemieckiego podatnika. Towary na podstawie zamówienia zostały przyjęte na magazyn. Niestety faktura spłynęła dopiero w październiku. W jaki sposób wykażemy tę transakcję w VAT?

Przed zmianami, mając świadomość, że transakcja została dokonana i znając jej wartość, podatek należny i naliczony wykazalibyśmy w terminie do 15-stego czerwca (nie mamy faktury) i czekali na fakturę. Po upływie trzech okresów rozliczeniowych (okres ten minie 30.09) faktura nie spłynęła, więc jesteśmy zobowiązani do korekty podatku naliczonego, który był wykazany w czerwcu.

Podatek należny pozostaje bez zmian. Po otrzymaniu faktury, w październiku, ponownie uzyskujemy prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego, jednak nie w czerwcu, tak jak był wykazany podatek należny, ale w październiku, zgodnie z datą otrzymania faktury. I zasada neutralności podatku VAT zostaje rozciągnięta w czasie, podatek należny mamy wykazany w czerwcu, a naliczony w październiku.

Jak to będzie wygląda po zmianach od 01.07.2023 roku? W takiej sytuacji podatek należny i naliczony wykażemy w terminie do 15-stego czerwca, ponieważ nie mamy faktury. Nie będzie jednak konieczności dokonywania korekty podatku naliczonego, jeżeli faktura nie spłynie w terminie trzech okresów rozliczeniowych, ponieważ brak faktury nie ma już znaczenia, jeżeli chodzi o zachowanie prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego. Zasada neutralności podatku VAT działa – podatek należny i naliczony w przypadku tej transakcji jest wykazany w tym samym okresie rozliczeniowym.

Podsumowanie

Osobiście oceniam tę zmianę bardzo pozytywnie – jeszcze z czasów pracy jako księgowa doskonale pamiętam, jaką zmorą były dokumenty zagraniczne przekazywane z opóźnieniem. Nieraz ten sam okres rozliczeniowy korygowało się po kilka razy, a u podatników regularnie wykazujących kwoty podatku VAT do zwrotu nie były one mile widziane, gdyż każda z nich powodowała, że termin zwrotu podatku liczył się od nowa.

Szkoda tylko, że pomimo sygnałów, że ustawa o VAT jest niezgodna z zasadą neutralności VAT, ustawodawca nie zareagował od razu. Potrzebne do tego było pytanie prejudycjalne do TSUE i jego wyrok, a na zmiany i tak czekaliśmy dwa lata. Akurat w tym przypadku szybkie działanie rządu nie zadziałało 😉

Jeżeli interesuje Cię temat SLIM VAT 3 i chcesz dowiedzieć się o nim więcej, to zapraszam Cię do zaktualizowanego Profesjonalnego Kursu VAT w obrocie zagranicznym. Przejdź TUTAJ.