Tematem na topie jest pakiet zmian potocznie zwany Slim VAT 3, który w większości wszedł w życie z dniem 01.07.2023 roku. Jednak zanim to się stało, w życie weszła jeszcze jedna nowelizacja podatku VAT – nie jest może ona zbyt powszechna, ale warto o niej wiedzieć i mieć na uwadze, że odwrotne obciążenie powróciło do przepisów podatkowych. Kto i kiedy ma obowiązek stosować ten mechanizm? Zapraszam do artykułu poniżej, który przygotowała Anna Małecka, wieloletni praktyk rachunkowości.

Odwrotne obciążenie – co to w ogóle jest?

Odwrotne obciążenie (reverse charge) jest to mechanizm, który najczęściej możemy spotkać w rozliczeniach z klientami zagranicznymi. Polega on na przeniesieniu obowiązku podatkowego na nabywcę towarów, który jest zobligowany do rozliczenia podatku należnego z tytułu transakcji i jednocześnie ma prawo do odliczenia podatku naliczonego.

Do 01.11.2019 roku mechanizm ten był stosowany również w niektórych transakcjach dokonywanych pomiędzy podmiotami krajowymi. Wówczas stosowano go do transakcji pomiędzy dwoma podatnikami VAT, których przedmiotem była sprzedaż towarów wymienionych w załączniku numer 11 do ustawy o VAT lub usług z załącznika numer 14. Mechanizm ten stosowano, jeżeli wartość jednolitej gospodarczo transakcji była wyższa niż 20 tys. zł.

Po nowelizacji przepisów mechanizm odwrotnego obciążenia został zastąpiony przez mechanizm podzielonej płatności, czyli potocznie zwany split payment. Zarówno odwrotne obciążenie jak i split payment są to mechanizmy, które mają ograniczyć przestępstwa związane z podatkiem VAT w obrocie gospodarczym.

Zmiany w VAT od 01.04.2023 roku

Ustawa z dnia 09.03.2023 roku o zmianie ustawy w postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw wprowadza czasowe zmiany także do ustawy o VAT. W okresie od 01.04.2023 roku do 28.02.2025 roku dla dostaw niektórych produktów energetycznych będziemy stosować mechanizm odwrotnego obciążenia.

Nowe regulacje dotyczą:

• dostawy gazu w systemie gazowym, 
• dostawy energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym i
• usługi w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych.

Oczywiście muszą być spełnione jeszcze dodatkowe warunki jeżeli chodzi o sprzedawców i nabywców tych towarów/usług. A są to:

1) sprzedawcą musi być podatnik VAT czynny

2) nabywcą gazu lub energii elektrycznej był podatnik VAT czynny, którego główną działalnością w odniesieniu do nabywania gazu lub energii jest ich odsprzedaż,

3) w odniesieniu do usługi przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych nabywca był podatnikiem VAT czynnym,

4) przedmiotowe transakcje były realizowane bezpośrednio lub za pośrednictwem uprawnionego podmiotu na giełdzie towarowej lub OTF.

Wprowadzenie tych przepisów ma na celu zwiększenie konkurencyjności polskiego systemu giełdowego i było oczekiwanym działaniem przez zainteresowane branże.

Nowe obowiązki

Znowelizowane przepisy wprowadzają jedną nowość, która nie pojawiała się we wcześniejszych okresach funkcjonowania mechanizmu odwrotnego obciążenia. W przypadku dokonywania transakcji, do których są stosowane znowelizowane przepisy, zarówno sprzedawca jak i nabywca muszą złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zawiadomienie o dokonywaniu takich transakcji.

Zawiadomienie musi być złożone jeszcze przed dokonaniem pierwszej czynności i powinno zawierać dane składającego zawiadomienie (nazwę lub imię i nazwisko i NIP), datę rozpoczęcia dokonywania czynności i określenie ich rodzaju. Każda zmiana tych danych powoduje konieczność aktualizacji zgłoszenia w ciągu 14 dni od daty zmiany. Złożenie zgłoszenia i jego ewentualnej aktualizacji jest bardzo ważne – niewywiązanie się z tych obowiązków podlega karze grzywny jak za wykroczenie skarbowe.

Dokumentacja

Faktury dokumentujące transakcje objęte mechanizmem odwrotnego obciążenia wyglądają trochę inaczej niż standardowe faktury.

Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami na takich fakturach nie muszą być zawarte dane, o których mowa w art. 106e ust.1 pkt 12-14 ustawy o VAT, czyli stawki podatku, sumy wartości sprzedaży netto, z podziałem na sprzedaż objętą poszczególnymi stawkami podatku i sprzedaż zwolnioną od podatku oraz kwoty podatku od sumy wartości sprzedaży netto, z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku. Ważna rzecz – na fakturze musi się znaleźć adnotacja „odwrotne obciążenie”.

W przypadku świadczenia usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych nie stosuje się przepisów dotyczących obowiązku stosowania mechanizmu podzielonej płatności.

Podsumowanie

Mechanizm odwrotnego obciążenia już jest nam znany i cały czas stosowany w transakcjach z podmiotami zagranicznymi. Ponownie będzie stosowany do niektórych transakcji krajowych – czy faktycznie wykona swoje zadanie i zwiększy konkurencyjność polskich podmiotów na giełdzie?

Osobiście nie potrafię tego ocenić, pewnie czas pokaże. Na szczęście jest stosowany do tak wąskiego zakresu transakcji, że za wiele nie namiesza w księgowości małych i średnich podmiotów.

I dobrze – księgowi mają wystarczająco dużo zmian do ogarnięcia. 😉