Sprawozdanie finansowe – dokument zawierający podstawowe informacje o rocznej działalności przedsiębiorstwa, ujęte pod względem finansowym. Dokument ten jest przez wielu księgowych uważany za najważniejszy – dobrze sporządzone sprawozdanie ukazuje dość szczegółowo sytuację finansową jednostki, zwłaszcza w przypadku dużych jednostek. 

To, kto musi sporządzać sprawozdanie finansowe, a także co ono musi zawierać, określa ustawa o rachunkowości. Niestety bez znajomości podstawowych zasad obowiązujących w księgowości ciężko się na pierwszy rzut oka połapać, o co tam chodzi. 

Zwłaszcza że ustawa o rachunkowości przewiduje uproszczenia dla niektórych jednostek. Jak sobie z tym poradzić? 

Musisz pamiętać o kilku zasadach – zapraszam Cię do dalszej części artykułu, w którym na temat sprawozdań finansowych opowiada Ania Małecka – wieloletni praktyk rachunkowości.

Składowe sprawozdania finansowego

Co do zasady sprawozdania finansowe składają się bilansu, rachunku zysków i strat i informacji dodatkowej. 

Podmioty podlegające obowiązkowemu badaniu sprawozdania finansowego muszą sporządzić dodatkowo rachunek przepływów pieniężnych i zestawienie zmian w kapitale własnym. Jednak w tym artykule skupię się tylko na tych pierwszych, podstawowych elementach sprawozdania, ponieważ te części musi sporządzić każda jednostka prowadząca rachunkowość zgodnie z ustawą o rachunkowości.

Rachunek zysków i strat (RZIS) – od niego księgowi zaczynają sporządzanie sprawozdania finansowego. W każdym wariancie RZiS  (a mamy dwa: kalkulacyjny lub porównawczy) mamy 3 części – wynik ze sprzedaży, wynik z pozostałej działalności operacyjnej, wynik z działalności finansowej, które są podsumowane na samym końcu i ukazują zysk/stratę netto całej jednostki w danym okresie. 

Wynik ze sprzedaży to nic innego jak wynik z podstawowej działalności jednostki, czyli głównej działalności jednostki, a więc na przykład zysk/strata uzyskana na sprzedaży towarów. 

Wynik z pozostałej działalności operacyjnej to zysk/strata z jednorazowych operacji, które nie są przedmiotem podstawowej działalności jednostki. Tutaj na przykład znajdą się przychody ze sprzedaży środków trwałych. 

Ostatnia część rachunku zysku i strat to wynik z działalności finansowej. Tutaj przede wszystkim znajdziecie odsetki od kredytów/pożyczek i różnice kursowe. Całość kończy się prezentacją ogólnego zysku/straty i informacją o odprowadzonym podatku dochodowym, a zysk netto jest przenoszony do pasywów bilansu.

Bilans

Bilans – główna część sprawozdania finansowego, prezentuje stan aktywów i pasywów jednostki. Mówiąc w dużym uproszczeniu, aktywa to majątek firmy a pasywa pokazują źródła jego finansowania, czyli to, w jaki sposób dany element majątku został sfinansowany czy np. poprzez środki własne, czy też kredyt. 

Zarówno aktywa jak i pasywa w bilansie poukładane są pod względem płynności/trwałości wykorzystania. W aktywach pozycje zaczynają się o tych najmniej płynnych a najtrwalszych, o okresie użyteczności (w  uproszczeniu mówiąc używania) dłuższym niż 12 miesięcy tj. majątku rzeczowego, należności długoterminowych i przechodzą do tych bardziej płynnych, czyli zapasów, należności krótkoterminowych i środków pieniężnych. 

W pasywach jest podobnie, na początku znajdziemy informację o kapitałach jednostki (czyli inaczej mówiąc środkach własnych), następnie o wyniku finansowym, i kapitale obcym: zobowiązaniach długoterminowych i krótkoterminowych. Dodatkowo zawsze jest załączana informacja o danych porównawczych z poprzedniego okresu, co ułatwia analizę danych.

Informacja dodatkowa

Informacja dodatkowa to nieodłączna część sprawozdania finansowego, zawierająca istotne dane i objaśnienia do wartości liczbowych przedstawionych w bilansie i rachunku zysków i strat. Dodatkowo można tam odnaleźć informacje o umowach/zdarzeniach nieujętych w bilansie i RZiS, ponieważ jeszcze nie generują informacji pieniężnej, ale są istotne przy ocenie sytuacji finansowej jednostki. Jest ona opisowa, więc w prosty sposób wyjaśnia lub uzupełnia informacje na temat poszczególnych pozycji bilansu i rachunku zysków i strat.

Uproszczenia przewidziane w ustawie o rachunkowości

Nie w każdej jednostce bilans i RZIS będzie wyglądał tak samo. Te przeze mnie ww. wymienione przedstawiają tylko główne pozycje tych elementów sprawozdania finansowego. Jeżeli zajrzymy do załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości, to tam zobaczymy, że np. pozycja zapasów w bilansie zawiera podpozycje np. towary, produkty itd.

I tak samo jest z innymi pozycjami czy to bilansu, czy RZiS.

Ustawa o rachunkowości przewiduje jednak też szereg uproszczeń, które mogą być zastosowane przez jednostki małe i mikro. Co ważne, to Zarząd decyduje czy te uproszczenia będą stosowane w danej jednostce, czy też nie – w tym celu musi zostać podjęta stosowna uchwała.

Na czym dokładnie polegają te uproszczenia? 

Przede wszystkim na poziomie szczegółowości prezentowanych danych. Wzory bilansu i rachunku zysków i strat dla poszczególnych jednostek są zaprezentowane w ustawie o rachunkowości (załącznik numer 1,4 i 5 do UoR). Na ich podstawie przygotowałam tabelę, którą możesz pobrać TUTAJ, w której na pierwszy rzut oka widać różnice. Przyjrzyjcie się jej uważnie.

Po lewej stronie jest RZiS i bilans dla jednostek dużych, potem małych a po lewej dla jednostek mikro. Te same pozycje poszczególnych dokumentów umieściłam na tej samej wysokości – tak więc widać, o ile mniej informacji zawartych jest dokumentach przewidzianych dla jednostek małych i mikro. 

Co więcej, w RZiS dla jednostek mikro nie ma już podziału na przychody/koszty operacyjne i przychody/koszty finansowe. Zostały one wrzucone do jednej grupy, nazwanej „pozostałe przychody i zyski” oraz „pozostałe koszty i straty”

Jednostki duże muszą raportować dużo bardziej szczegółowe informacje, niż jednostki małe i mikro. Dotyczy to nie tylko bilansu i rachunku zysków i strat, ale także informacji dodatkowej. 

Powoduje to, że danych liczbowych jest dużo i być może analiza jest trudniejsza dla niewprawnego oka, ale łatwiej jest nam ocenić sytuację finansową jednostki, sprawdzić, z jakimi typami operacji gospodarczych mamy do czynienia. Im mniejsza jednostka (oczywiście jeżeli stosuje uproszczenia, bo są one fakultatywne), tym bardziej dane liczbowe są skompresowane, a tym samym mniej informacji jesteśmy w stanie odczytać ze sprawozdania.

Plusy i minusy uproszczeń

Czy warto korzystać z uproszczeń przewidzianych dla jednostek małych i mikro? To zależy od sytuacji danej jednostki i branży, w jakiej działa. W momencie, gdy jednostka korzysta z finansowania zewnętrznego, może się to wiązać z koniecznością przygotowywania dodatkowych informacji w formacie przewidzianym dla jednostek dużych. 

Dla banków i innych instytucji finansowych informacje przedstawione w uproszczonych sprawozdaniach najczęściej nie są wystarczające do oceny sytuacji finansowej jednostki i jej zdolności finansowej. Podobnie do tematu mogą podchodzić potencjalni inwestorzy.

Z drugiej strony patrząc, należy pamiętać, że roczne sprawozdania finansowe są jawne i każdy może się zapoznać z ich treścią po publikacji. 

Może się zdarzyć tak, że firma działa w branży o bardzo wysokiej konkurencji i nie chce dzielić się swoimi wynikami finansowymi z konkurencją. Wówczas, sporządzenie sprawozdania finansowego stosując uproszczenia przewidziane ustawą o rachunkowości, może się okazać korzystnym rozwiązaniem.

Podsumowanie

Dobrze sporządzone sprawozdanie finansowe to skarbnica wiedzy o jednostce. Zwłaszcza jeżeli mówimy o sprawozdaniu przewidzianym dla jednostek dużych. 

W przypadku takich sprawozdań nawet osoby mające bardzo podstawową wiedzę na temat rachunkowości i finansów są w stanie wiele wyczytać. 

W przypadku sprawozdań dla jednostek małych i mikro już jest trochę gorzej, ale nadal możemy tam znaleźć podstawowe informacje o sytuacji firmy. 

Patrząc na te dokumenty przez pryzmat zawodu księgowego, to zawsze bardziej lubiłam przygotowywać sprawozdania finansowe dla jednostek dużych – pomimo większej szczegółowości i oczywiście większej ilości pracy, którą należy im poświęcić. Z czasem jednak polubiłam też te dla jednostek małych i mikro.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o tym, jak czytam sprawozdania finansowe, zapisz się TUTAJ na bezpłatne szkolenie, które odbędzie się 12 czerwca 2024 roku o 18:00.