Własna działalność gospodarcza to niekończące się pasmo podejmowanych decyzji. Jedną z nich, a zarazem najważniejszą jest wybór formy opodatkowania podatkiem dochodowym.

Jeśli zastanawiasz się, którą opcję wybrać, ten artykuł będzie dla Ciebie pomocny.

---

Jakie są dostępne formy opodatkowania podatkiem dochodowym w Polsce?

Jeżeli prowadzisz działalność gospodarczą w formie jednoosobowej działalności, jesteś wspólnikiem spółki cywilnej, spółki jawnej osób fizycznych czy partnerskiej do wyboru masz:

• zasady ogólne,
• podatek liniowy,
• ryczałt.

Karta podatkowa, czwarta forma opodatkowania w Polsce, nie jest już możliwa do wyboru. Od 1 stycznia 2022 na karcie podatkowej mogą pozostać jedynie te osoby, które rozliczały się w tej formie przed tą datą i nie utraciły prawa do tej formy opodatkowania po 31 grudnia 2021.

Zasady ogólne

Zasady ogólne są oparte o tzw. skalę podatkową. Dostępne są one dla każdego, więc możesz je wybrać bez spełnienia dodatkowych warunków i wyłączeń. 

Zaliczkę na podatek dochodowy kalkulujesz w oparciu o dochód, czyli różnicę między przychodami a kosztami, które stanowią przychody i koszty podatkowe.

W tej formie opodatkowania swoje przychody i koszty ewidencjonujesz w KPiR na zasadach zgodnych z odpowiednimi przepisami.

Skala podatkowa oznacza przedziały, w których kalkulujemy odpowiednio podatek. Jeśli twoje dochody nie przekraczają kwoty do 120 000 zł w skali roku, to bierzesz ten dochód razy 12% minus kwota zmniejszająca podatek równa 3 600 zł.

W przypadku, gdy twoje dochody przekroczą 120 000 zł w skali roku, swój podatek obliczysz jako 10 800 zł + 32% nadwyżki ponad 120 000 zł, którą wypracowałeś.

Dodatkowe obciążenie — składka na ubezpieczenie zdrowotne

Wraz z wejściem w życie Nowego Ładu składka na ubezpieczenie zdrowotne stała się dodatkowym obciążeniem kalkulowanym w różny sposób,  w zależności od wybranej formy opodatkowania.

W przypadku skali podatkowej składka na ubezpieczenie zdrowotne ustalana jest jako 9% dochodu. Nie może ona miesięcznie być niższa niż 9% z minimalnego wynagrodzenia za pracę, dla roku 2024 nie może być więc mniejsza niż kwota 381,78 zł. To oznacza, że nawet jeśli osiągasz z działalności stratę, nadal tę minimalną składkę musisz zapłacić.

Porównując ze sobą wybrane formy opodatkowania, należy wziąć pod uwagę w związku z tym nie tylko wysokość podatku dochodowego, ale także wysokość dodatkowych obciążeń takich jak wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Skala podatkowa — przykład

Weźmy jako przykład działalność jednoosobową Pani Ewy, która zapewnia usługi wirtualnej asysty (administracyjne).

Jej roczne przychody wynoszą 180  tys. zł. Koszty, ponieważ prowadzi działalność z domu, 30 tys. zł na rok.

W związku z tym wysokość podatku dochodowego, gdyby Pani Ewa wybrała tę formę opodatkowania:

Dochód: 180 000 zł – 30 000 zł = 150 000 zł

Podatek dochodowy: (150 000 zł – 120 000 zł) x 32% + 10 800 zł = 20 400 zł

Wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne:

9% x 150 000 zł = 13 500  zł.

Całkowite obciążenia dla Pani Ewy na tej formie opodatkowania:

20 400  zł + 13 500  zł = 33 900 zł.

Podatek liniowy

Obliczenie podatku dochodowego na podstawie podatku liniowego opiera się tak jak i w przypadku zasady ogólnej, o dochód. Przypomnę, że jest to różnica między przychodami a kosztami z prowadzonej działalności, które stanowią przychody i koszty podatkowe.

W tej formie opodatkowania także swoje przychody i koszty ujmujesz w KPiR na zasadach zgodnych z odpowiednimi przepisami. Podatek liniowy jak sama nazwa mówi, różni się tym, że nie masz tu skali podatkowej, a kalkulację  podatku opierasz o płaską stawkę podatku, która wynosi 19%. Nie ma tutaj żadnej kwoty wolnej od podatku podlegającej odliczeniu.

Gdy wybierasz podatek liniowy, pamiętaj, że nie możesz skorzystać z rozliczenia wspólnie ze swoim małżonkiem lub dzieckiem, oraz zamyka się przed tobą możliwość uwzględnienia większości ulg podatkowych.

Dodatkowo z tej formy opodatkowania nie możesz skorzystać, jeśli w danym roku podatkowym zamierzasz w ramach działalności wykonywać czynności na rzecz byłego pracodawcy.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne na podatku liniowym

Tak jak w przypadku skali, tak i tutaj kalkulując obciążenia na danej formie opodatkowania, nie możesz zapomnieć o składce na ubezpieczenie zdrowotne.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne na podatku liniowym, wynosi 4,9% dochodu. Kalkulując więc całkowite obciążenia na tej formie opodatkowania, musisz wziąć pod uwagę 19% podatek dochodowy oraz właśnie składkę na ubezpieczenie na zdrowotne w wysokości 4,9% dochodu. Przypomnę, że także tutaj, składka zdrowotna nie może być niższa miesięcznie niż 9% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Wraz z wejściem w życie przepisów Nowego Ładu 2.0 podatnik rozliczający się podatkiem liniowym może odliczyć część zapłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne od dochodu do określonego limitu, dla roku 2024 wynosi on 11 600 zł.

Podatek liniowy — przykład

Jak wyglądałyby całkowite obciążenia na tej formie opodatkowania dla Pani Ewy?

Przypomnę: dochód: 150 000 zł

Wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne: 4,9% x 150 000 zł = 7 350 zł

Odliczenie od dochodu części składki: 7 350 zł, bo < 11 600 zł.

Wysokość podatku: 19% x (150 000 zł – 7350 zł) = 27 104 zł

Obciążenia na tej formie opodatkowania: 27 104  zł + 7 350 zł = 34 454 zł. 

Porównując tę kwotę do obciążeń na skali (33 900 zł), wychodzi nam, że zasady ogólne są dla Pani Ewy minimalnie bardziej opłacalne.

Do kiedy należy wybrać tę formę opodatkowania?

Tę formę opodatkowania, tak jak i pozostałe,  możesz wybrać do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstały pierwsze przychody z działalności w danym roku podatkowym.

Jeżeli pierwsze przychody osiągnąłeś w styczniu, formę opodatkowania możesz zmienić do 20 lutego.

Gdyby pierwsze przychody zostały osiągnięte w grudniu, wtedy wyjątkowo do końca grudnia musisz zgłosić zmianę formy opodatkowania.

Ryczałt

Ryczałt jest najprostszą formą opodatkowania. Gdy wybierzesz ryczałt, podatek dochodowy regulujesz jako określony procent przychodów.

Stawki procentowe ryczałtu są określone w “Ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne”. Znajdziesz je w art. 12 tej ustawy, a wynoszą:

• 17% dotyczący wolnych zawodów,
• 15% to usługi takie jak: np. reprodukcji komputerowych nośników informacji (PKWiU 45.40.40.0), usług licencyjnych, związanych z obsługą nieruchomości, świadczonych na zlecenie (PKWiU 68.3), finansowych i ubezpieczeniowych innych niż świadczonych w ramach wolnych zawodów, rachunkowo-księgowych i doradztwa podatkowego (PKWiU dział 69), innych niż świadczone w ramach wolnych zawodów, fotograficznych,
• 14% – w zakresie opieki zdrowotnej, świadczenia usług architektonicznych, inżynierskich, usług badań i analiz technicznych, specjalistycznego projektowania,
• 12% – w związku z wydawaniem np. pakietów gier, pakietów oprogramowania, doradztwa komputerowego (PKWiU 62.02.10.0),
• 8.5% to m.in. przychody z umów najmu, podnajmu, dzierżawy zawartych nie w ramach działalności gospodarczej do kwoty 100 000 zł, oraz wszystkie inne usługi, niezaliczone w ramach innych stawek,
• 5,5% obejmuje m.in. przychody z działalności wytwórczej, robót budowlanych lub w zakresie przewozów ładunków taborem samochodowym o ładowności powyżej 2 ton, uzyskanej prowizji z działalności handlowej w zakresie sprzedaży jednorazowych biletów komunikacji miejskiej, znaczków do biletów miesięcznych, znaczków pocztowych, żetonów i kart magnetycznych do automatów,
• 3% to przychody z działalności gastronomicznej, działalności w zakresie handlu, z odpłatnego zbycia ruchomych składników majątku wykorzystywanych w pozarolniczej działalności gospodarczej,
• 2% obowiązuje w zakresie przychodów z produkcji roślinnej pochodzącej z własnej uprawy (sprzedaż mąki, kaszy, płatków, otrębów, olei i soków wytworzone z surowców pochodzących z własnej uprawy).

Gdy dopiero otwierasz swoją działalność gospodarczą, zgłosisz się do tej formy opodatkowania rejestrując działalność gospodarczą w CEIDG. Możesz także wysłać do urzędu skarbowego oświadczenie o wyborze ryczałtu. Złóż je najpóźniej do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskałeś swój pierwszy przychód, lub do końca roku podatkowego, jeżeli swój pierwszy przychód uzyskałeś w grudniu.

Z ryczałtu nie mogą jednak skorzystać wszyscy. To czy możesz skorzystać z tej formy opodatkowania, uzależnione jest od kilku czynników:

• wysokości obrotu — nie może przekraczać na dany rok podatkowy 2 000 000 EUR,
• nie możesz wykonywać konkretnych typów działalności np. prowadzić apteki, handlować częściami i akcesoriami do pojazdów czy prowadzić kupna i sprzedaży wartości dewizowych,
• nie możesz wykonywać w danym roku podatkowym czynności na rzecz byłego pracodawcy, które wykonywałeś w ramach stosunku pracy w danym lub poprzednim roku podatkowym.

W przypadku ryczałtu ewidencja księgowa jest znacznie uproszczona. Prowadzisz tzw. ewidencję sprzedaży – czyli rejestrujesz tylko przychody bez ujmowania kosztów. 

Składka zdrowotna na ryczałcie

Tak jak i na poprzednich formach opodatkowania, tak i na tej, musisz pamiętać o składce na ubezpieczenie zdrowotne.

Na ryczałcie składka ta uzależniona jest od poziomu przychodu oraz od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w 4 kwartale roku poprzedniego.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku, w czwartym kwartale 2023 r. wyniosło, zgodnie z ww. obwieszczeniem 7767,85 zł.

A to oznacza, że podatnicy na ryczałcie, których przychody:

• nie przekroczą kwoty 60 000 zł, wpłacają składkę miesięczną na ubezpieczenie zdrowotne w 2024 w wysokości 9% x 60 % x 7 767,85 zł tj. 419,46 zł
• przekraczają 60 000 zł, ale nie przekraczają 300 000 zł  wpłacają składkę miesięczną na ubezpieczenie zdrowotne w 2024 w wysokości 9% x 100 % x 7 767,85 zł tj. 699,11  zł
• przekraczają 300 000 zł  wpłacają składkę miesięczną na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 9% x 180 % x 7 767,85 zł tj. 1 258,39 zł.

Przypomnę, że 50% ww. zapłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne podatnik rozliczający się ryczałtem, może odliczyć od podstawy opodatkowania, kalkulując wysokość podatku na ryczałcie.

Przykład — ryczałt

Wracając do Pani Ewy, zobaczmy, jak wyglądałyby całkowite obciążenia na tej formie opodatkowania.

Pani Ewa świadczy usługi wirtualnej asysty — administracyjne — PKWiU 82.11. Stawka ryczałtu dla tej działalności to 8,5%.

Wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne na 2024 wyniesie 699,11 zł x 12 miesięcy = 

8 389,32 zł.

Wysokość podatku: 8,5% x (180 000 zł – 8 389,32 x 50%) = 14 943 zł

Razem obciążenia na tej formie opodatkowania: 14 943 zł + 8 389,32 zł = 23 332,32 zł.

A to oznacza, że ta forma opodatkowania jest dla Pani Ewy, przy tym poziomie przychodów i kosztów, najkorzystniejsza.

O czym warto pamiętać?

W wyżej wymienionych przykładach nie ujęłam składek na ubezpieczenie społeczne, które lekko zmieniłyby tę kalkulację.

Dodatkowo w żadnej z wybranych form opodatkowania nie braliśmy pod uwagę ulg podatkowych, które mogą mieć wpływ na obciążenia na danej formie opodatkowania, i przy porównywaniu form nie powinny być ignorowane.

Powyższa analiza miała pozwolić Ci zrozumieć, jakie mamy dostępne formy opodatkowania i jak kalkulujemy obciążenia na każdej z form. Bądźmy jednak uczciwi — powyższy artykuł nie zastąpi konsultacji z doradcą podatkowym, a do takowego proponuję się udać, jeśli potrzebujesz przeliczyć, która z form opodatkowania będzie dla Ciebie najkorzystniejsza.

A jeśli miałbyś ochotę dowiedzieć się więcej o formach opodatkowania, to zapraszam do szkolenia, w którym wyjaśniam na przykładach bardziej szczegółowo każdą z nich.