W codziennej praktyce księgowej regularnie spotykamy się z pytaniami przedsiębiorców, którzy po zakończeniu jednej działalności gospodarczej, planują rozpoczęcie nowej. Typowym przykładem jest sytuacja pana Tomka, który w latach 2020-2024 prowadził jednoosobową działalność gospodarczą, świadcząc usługi remontowe jako czynny podatnik VAT. W 2024 roku zdecydował się zlikwidować tę działalność, osiągnąwszy obrót na poziomie 250.000 złotych. Teraz, w 2025 roku, rozważa otwarcie nowej działalności, tym razem w zupełnie innej branży – handlu artykułami spożywczymi.

Pan Tomek pyta, czy może skorzystać z podmiotowego zwolnienia z VAT, skoro będzie działał w całkowicie odmiennej dziedzinie. To pytanie ilustruje częsty błąd w myśleniu przedsiębiorców, którzy zakładają, że zmiana profilu działalności oznacza “nowy start” także w kontekście podatkowym.

Zapraszam Cię dzisiaj do wpisu na blogu przygotowanego przez Annę Małecką, która rozkłada ten temat na czynniki pierwsze 🙂

Jaka jest odpowiedź?

Niestety, w opisanej sytuacji pan Tomek nie może skorzystać z podmiotowego zwolnienia z VAT. Choć jego nowa działalność będzie dotyczyć zupełnie innej branży, z punktu widzenia prawa podatkowego pozostaje tym samym podatnikiem. Kluczowe jest tutaj zrozumienie, że osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą nie przestaje być podatnikiem VAT jedynie z powodu zmiany profilu działalności czy nawet jej czasowego zawieszenia.

Jak działa podmiotowe zwolnienie z VAT

Podmiotowe zwolnienie z VAT, określone w artykule 113 ustawy o VAT, jest mechanizmem wspierającym małych przedsiębiorców. Zgodnie z podstawową zasadą, zwolnienie przysługuje podatnikom, których sprzedaż w poprzednim roku podatkowym nie przekroczyła 200.000 złotych. Dla tych, którzy rozpoczynają działalność w trakcie roku, limit ten jest liczony proporcjonalnie do okresu prowadzenia działalności.

Jednak ustawodawca przewidział również sytuacje, w których podatnik wcześniej korzystał ze zwolnienia, następnie je utracił lub z niego zrezygnował. W takich przypadkach możliwość ponownego skorzystania ze zwolnienia jest ograniczona trzema kumulatywnymi warunkami. Po pierwsze, od końca roku, w którym nastąpiła utrata prawa lub rezygnacja, musi upłynąć co najmniej rok. Po drugie, podatnik nie może wykonywać czynności wymienionych w artykule 113 ust. 13 ustawy o VAT. Po trzecie, i to jest kluczowe w naszym przypadku, wartość sprzedaży w poprzednim roku podatkowym nie może przekroczyć 200.000 złotych.

Analiza konkretnego przypadku

Wracając do sytuacji pana Tomka, możemy przeanalizować każdy z wymaganych warunków. Warunek czasowy wymaga szczególnej uwagi – zgodnie z przepisami, od końca roku, w którym nastąpiła utrata prawa do zwolnienia, musi upłynąć co najmniej rok. Z opisu wiemy, że pan Tomek prowadził działalność jako czynny podatnik VAT w latach 2020-2024, ale nie wiemy dokładnie, w którym roku utracił prawo do zwolnienia (mogło to nastąpić już w 2020, 2021, 2022 lub 2023 roku). Jeśli utracił to prawo przed 2024 rokiem, warunek czasowy może być spełniony. Warunek przedmiotowy nie stanowi problemu, ponieważ handel artykułami spożywczymi nie należy do czynności wykluczonych ze zwolnienia. Decydującym problemem jest jednak warunek obrotowy – obrót pana Tomka w 2024 roku wyniósł 250.000 złotych, co przekracza ustawowy limit 200.000 złotych wymagany do skorzystania ze zwolnienia.

Odbiegając dalej w przyszłość, jeżeli w 2025 roku pan Tomek nie przekroczyłby limitu 200.000 złotych, to od stycznia 2026 roku mógłby skorzystać ze zwolnienia przewidzianego w ustawie. Z gdybaniem o przyszłości jest jednak jeden problem – nie mamy pewności, czy obecnie obowiązujące przepisy pozostaną nadal w takiej formie. Tak właśnie jest w przypadku limitu uprawniającego do zwolnienia z VAT – na chwilę obecną w planach jest jego podwyższenie do 240.000 złotych od 2026 roku, ale to jeszcze nic pewnego. 

Stanowisko organów podatkowych

Organy podatkowe wielokrotnie wypowiadały się na temat ciągłości podatkowej osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Szczególnie istotna jest interpretacja Dyrektora KIS z marca 2024 roku, w której organ podkreślił, że wznowienie działalności po przerwie spowodowanej likwidacją, nie ma wpływu na byt osoby fizycznej jako podatnika VAT. Organ wyjaśnił, że ustanie bytu prawnopodatkowego następuje jedynie w przypadku zmiany formy prawnej prowadzonej działalności, na przykład przejścia z działalności jednoosobowej do spółki cywilnej, a nie w przypadku czasowego zaniechania wykonywania czynności opodatkowanych.

Praktyczne konsekwencje dla księgowych

Z praktycznego punktu widzenia oznacza to, że gdy klient pyta o możliwość skorzystania ze zwolnienia podmiotowego po wznowieniu działalności, musimy zawsze sprawdzić trzy kluczowe elementy. Przede wszystkim należy ustalić, jaki był obrót w ostatnim pełnym roku prowadzenia działalności – jeśli przekroczył 200.000 złotych, zwolnienie nie przysługuje niezależnie od innych okoliczności. Następnie warto zweryfikować rodzaj planowanej działalności, aby upewnić się, że nie należy do wykluczonych z artykułu 113 ustęp 13. Wreszcie należy sprawdzić, czy od utraty zwolnienia minął odpowiedni okres.

Częstym błędem jest założenie, że zmiana branży oznacza rozpoczęcie działalności przez “nowego” podatnika. Innym problemem bywa nieprawidłowe liczenie okresu – pamiętajmy, że liczy się koniec roku kalendarzowego, w którym nastąpiła utrata prawa, a nie konkretna data likwidacji działalności.

Zalecenia dla klienta

W sytuacji, gdy klient nie może skorzystać ze zwolnienia podmiotowego, należy go poinformować o konieczności rejestracji jako czynny podatnik VAT. Rejestracja powinna nastąpić przed pierwszą sprzedażą, a następnie klient będzie zobowiązany do składania deklaracji VAT-7 oraz JPK_VAT. Warto rozważyć rejestrację jako podatnik kwartalny, jeśli prognozowany roczny obrót nie przekroczy 200.000 złotych – pozwoli to na rozliczanie VAT co kwartał zamiast co miesiąc, choć JPK_VAT nadal należy składać miesięcznie.

Podsumowanie

Przypadek pana Tomka pokazuje, jak ważne jest dokładne przeanalizowanie sytuacji prawno-podatkowej klienta przed udzieleniem informacji. Podmiotowe zwolnienie z VAT po wznowieniu działalności nie jest automatyczne i wymaga spełnienia wszystkich warunków ustawowych, w tym nieprzekroczenia limitu obrotowego w ostatnim roku prowadzenia działalności. Zmiana profilu działalności, choć może wydawać się istotna z ekonomicznego punktu widzenia, nie ma wpływu na ciągłość podatkową osoby fizycznej jako podatnika VAT.